Yutland lahjasi - Jutlandic dialect

Ushbu maqolada bir nechta muammolar mavjud. Iltimos yordam bering uni yaxshilang yoki ushbu masalalarni muhokama qiling munozara sahifasi. (Ushbu shablon xabarlarini qanday va qachon olib tashlashni bilib oling) Ushbu maqola mumkin talab qilish tozalamoq Vikipediya bilan tanishish uchun sifat standartlari. Yo'q tozalash sababi aniqlandi. Iltimos yordam bering ushbu maqolani yaxshilang Agar imkoningiz bo'lsa. (2011 yil dekabr) (Ushbu shablon xabarini qanday va qachon olib tashlashni bilib oling) Bu maqola uchun qo'shimcha iqtiboslar kerak tekshirish. Iltimos yordam bering ushbu maqolani yaxshilang tomonidan ishonchli manbalarga iqtiboslarni qo'shish. Resurs manbasi bo'lmagan material shubha ostiga olinishi va olib tashlanishi mumkin. Manbalarni toping: "Yutland dialekti"  – Yangiliklar  · gazetalar  · kitoblar  · olim  · JSTOR (2018 yil avgust) (Ushbu shablon xabarini qanday va qachon olib tashlashni bilib oling) (Ushbu shablon xabarini qanday va qachon olib tashlashni bilib oling)

Yutlandcha, yoki Jutish (Daniya: jysk; talaffuz qilingan[ˈJysk]), g'arbiy xilma-xilligi Daniya, aytilgan yarim orol ning Yutland yilda Daniya.

Odatda, sharqiy lahjalar Standard Danish tiliga eng yaqin, ammo janubiy lahjasi (Sonderjisk) boshqalardan eng ko'p farq qiladigan narsadir; shuning uchun ba'zida uni alohida lahja sifatida ta'riflashadi.^{[iqtibos kerak ]} Shunday qilib Yutland tili ushbu ta'rifga ko'ra aslida ikki xil shevadir: umumiy yoki Shimoliy Yutland (norrejysk; Keyinchalik g'arbiy va sharqiy) va Janubiy Yutland (sonderjysk). Biroq, til o'zgarishi ancha murakkab va 20 dan ortiq alohida kichik lahjalarni Yutlandiyada topish mumkin. Ushbu xarita ushbu maqolada muhokama qilinadigan to'qqizta katta dialektal mintaqalarni ko'rsatadi. Lahjalar o'rtasida katta fonologik farqlar mavjud, ammo ayni paytda juda diqqatga sazovor morfologik, sintaktik va semantik xilma-xilliklar mavjud.

Subdialektlar

Yutland tilining turli subdialektlari bir-biridan biroz farq qiladi va odatda uchta asosiy lahjalarda birlashtirilgan.^{[iqtibos kerak ]}

Sonderjisk

• Sonderjisk (Janubiy Yutland tili) ko'pincha boshqa Daniya notiqlari, hatto boshqa Yutland tili lahjalari uchun ham juda qiyin tushuniladi. Oddiy daniyaliklar o'rniga yaxshi, kabi ohangli aksanlarga ega Shved. Fonemalarning aksariyati har xil, shu qatorda velar fraktsiyalari ham shunga o'xshash Nemis. Shuningdek, u standart Daniya postklitik maqolidan farqli o'laroq, ismdan oldin aniq artiklga ega.

Østjysk

• Østjysk (Sharqiy Yutland tili) uchta yutland lahjasi me'yoriga eng yaqin, ammo baribir unlilar talaffuzida keng farq qiladi va ovozli to'xtash so'zi dastlab yoki intervalgacha. Sharqiy Yutland tilining ba'zi shevalarida ham hali ham ko'pchilik kabi uchta jins mavjud Shved va Norvegiya lahjalar.

Vestjisk

• Vestjisk (G'arbiy Yutlandcha), shuningdek, ushbu enklitik maqola va jinsi farqining to'liq etishmasligi bilan mashhur. Fonetik nuqtai nazardan, barcha pozitsiyalarda / v ~ ʋ / fonemasi uchun [w] borligi ma'lum, faqat standart daniyadagi post-vokaldan farqli o'laroq. Shuningdek, u namoyish etishi mumkin yaxshi standartdan biroz farqli muhitda.

Fonologiya

Undoshlar

Daniya standart fonologiyasi nazal, aspiratsiyalangan ovozsiz va bag'ishlangan plosivlarni (labial, alveolyar va velar) o'z ichiga oladi. [F], [s], [ɕ] va [h] to'rtta ovozsiz fritivlar, shuningdek yaqinlashuvchilar mavjud: [ʊ̯], [ð̞], [ɪ̯] va [ɐ̯]. Shuningdek, uchta odatiy va lateral yaqinlashuvchi, [[], [l], [j] va [ʁ] mavjud. Quyida Daniya tilidagi undoshlar ro'yxati tasvirlangan jadval mavjud. Standart Danish tilida uchraydigan fonemalar qora rangda va fonemalar faqat Yutland dialektlarida uchraydi (jysk) qalin harf bilan yozilgan. Ushbu jadvalda faqat fonemalar va ba'zi allofonlar mavjud.

Yutland tilidagi undoshlardagi asosiy fonologik jarayon bu lenitsiyadir. Bu bo'g'inning yoki so'zning koda tarkibida, shuningdek, intervalgacha, dastlab ovozsiz undoshlarning susayishi. Zaiflashish ovoz chiqarishni keltirib chiqaradi, shuningdek to'xtash joyidan tortishuvga va nihoyat sonorantga tushadi. So'ngra lenitsiyaning yakuniy bosqichi to'liq apokopdir.^[6] Ushbu hodisa alveolyarlarda ancha o'zgaruvchanligini ko'rsatsa-da, uning barcha bosqichlarida Yutland dialektlarida ko'rish mumkin. Bilabiallar hali ham bitta lahjada taxminiy xususiyatga ega, ammo hech qanday fonemasi yo'q va velares sonorantlarga ega emas, faqat ovozsiz to'xtash va fricative. Tugatish bosqichlari va qaysi lahjalarda yuzaga kelganini quyidagi jadvalda ko'rish mumkin. Xuddi shu bosqich uchun bir nechta imkoniyatlar vergul bilan ajratilgan holda ko'rsatiladi. Xaritalarda 4.0 va 4.2 [d] va [g] talaffuzining tarqalishi ko'rsatilgan. ÷ xaritalardagi null yoki nol morfemani aks ettiradi, -j va -r mos ravishda [ɪ̯] va [ɐ̯], q esa devlaratsiya qilingan velar to'xtashi [ɡ̊], ch esa fraktsion [χ] ni bildiradi. Vends va Lsøs odatda Shimoliy Yutland dialektal mintaqasiga mansub mintaqalar bo'lib, Fjolds Germaniya va Daniya o'rtasidagi chegaradosh mintaqadir, odatda uning bir qismi hisoblanadi Janubiy Yutland (Sonderjisk).

masalan. Janubiy Yutlandiyada, Skandinaviya post-vokal p, k bo'lish [f, x] nihoyat, standart Daniya tilida esa b, g, masalan. sge "izlamoq" [ˈSøːx] = Daniya standarti [ːSøː (ɪ̯)], tabe "yo'qotish" [ˈTʰɑːf] = Daniya standarti [ˢæːtˢæːba, ˈtˢæːʊ]. Janubiy Yutlandiyaning shimoliy qismida bu tovushlar unli tovushlar orasidagi fritsativlarni, ya'ni. [v, ɣ]masalan: yaxshi "izlaydi" [ːƔsøːɣə] = Daniya standarti [ːⱯsøːɐ], taber "yo'qotadi" [ˈTʰɑːva] = Daniya standarti [ˈTˢæːˀbɐ, ˈtˢæʊ̯ˀɐ].

Unlilar

Daniya standarti katta unli inventarizatsiyaga ega va ko'plab unlilarning uzunligini farq qiladi. Unlilar deb ataladigan joyda ham glotlitlash mumkin yaxshi mavjud va ko'pchilik oldin yoki yo'qligini qarab sifatini o'zgartiradi / r /.

Yutlandiyaliklar standart Daniya tilida mavjud bo'lmagan ko'plab diftonglarni namoyish etadi. Uzoq urg'u berilgan o'rta unlilar, / e: /, / ø: /, va / o: / mos ravishda / ia /, / yə / va / ua / markazida Yutland, shuningdek Janubiy Shlezvig shevasida, masalan. ben [ˈBiˀən] = Daniya standarti [ˈBeːˀn] "oyoq", majburiy "dehqon" [ˈBuəɲ] = Daniya standarti [ˈBɔnə] (< bōndi). Janubiy Yutland tili bu unlilar uchun bir xil unli sifatga ega, ammo Daniya o'rniga mavjud bo'lgan tonal farqni namoyish etadi. yaxshi. Shimoliy yutlandiyalik ularni diffonsiz ko'tarib, ularni mos ravishda / i: /, / y: / va / u: / ga ko'taradi. O'rta G'arbiy Yutlandiyaning Hards deb nomlangan kichik qismida unlilar ingliz tilidagi singari siljish bilan diffonlangan bo'lib, / ej /, / øj /, va / ow / deb talaffuz qilinadi. Shimoliy Yutlandiyada / i: /, / y: / va / u: / shuningdek, ikki heceli so'zlarda sirpanish bilan diffonlangan. Shimoliy Yutland tilida doimo sirpanish mavjud (/ ij /, / yj /, / uw /) va Shimoliy G'arbiy Yutland tilida siljishga intiladi, ammo u hamma ma'ruzachilar uchun mavjud emas. Uzoq a va å ga ko'tarilgan [ɔː] va [oː] navbati bilan shimoliy yutlandiyada, masalan. sagde "dedi" [Ɔːsɔː] = Daniya standarti [ˈSæː (ə)], gå "bor, yur" [ˈꞬoːˀ] = Daniya standarti [ˈꞬ̊ɔːˀ]. Xarita 2.2 Daniyaning o'rtacha, ta'kidlangan unlilarining turli xil talaffuzlarini ko'rsatadi, bu quyidagi jadvalda keltirilgan.

Daniyaning standart cho'ziq unli tovushlari talaffuzidagi o'zgarishlardan kelib chiqadigan bu diftonglar tashqarisida quyidagi diftonglar ham mavjud: [ow], [ɔw], [ej], [æj] [ɒw] [iw] / [yw], [ew ] / [øw] va [æw] / [œw]. [ow] va [ɔw] ikkalasi ham Vends, Shimoliy G'arbiy Yutland va O'rta G'arbiy Yutland tillarida mavjud, ammo bittasi Østjysk, Janubiy Yutland va Janubiy Yutland tillarida uchraydi. [Ɔw] tomon moyillik bor, ammo uning o'rniga O'rta-Sharqiy Yutland tilida [ow] mavjud. Xuddi shu o'zgaruvchanlik [ej] va []j] bilan ham kuzatiladi. O'rta G'arbiy Yutlandiyada, Shimoliy Yutlandiyada va Shimoliy G'arbiy Yutlandiyada ikkala diftong mavjud. O'rta-Sharqiy Yutland tilida ikkalasining almashinuvi mavjud, ammo har bir ma'ruzachining bittasi bor. Janubiy Yutland va Janubiy Yutland tillarida faqat [æj] uchraydi. [ɒw] Fano orolidan tashqari (Janubiy g'arbiy Yutlanddan tashqari) butun Yutlandiyada diftong sifatida mavjud, ammo segmentlar uzunligiga qarab har xil talaffuz qilinadi. Qolgan diftonglar yaxlitlash asosida taqsimotni ko'rsatadi. Yutlandiyaning aksariyat qismida atrofsiz diftong yumaloqlanadi. Janubi-Sharqiy Yutlandda dumaloq atrof qurilmagan va faqat Sonderjillandning ayrim qismlarida ikkala diftong saqlanib qolgan. Xarita 2.7 [iw] / [yw] diptoni old tomoni uchun yaxlitlash o'zgarishini ko'rsatadi.

G'arbiy Janubiy Yutland va O'rta G'arbiy Yutlandik, Shimoliy G'arbiy Yutland va Shimoliy Yutland tillarida qiziqarli hodisa shunday deb ataladi klusilspring. The klusilspring o'zgartirilgan deb ko'rish mumkin yaxshi faqat yuqori unlilarda (/ i: /, / y: /, va / u: /) uchraydi. Ushbu uzun unlilar qisqartirilib, so'ngra a klusil, yoki plosiv, yoki ba'zi hollarda spirant.^[8] (Xaritaga qarang 2.1 ) Vends (Shimoliy Yutland) va g'arbiy Janubiy Yutland tilida uchta talaffuz: [itj], [ytj] va [uk] bo'lib, ular bir xil talaffuzga ega, ammo agar koda bo'lmasa, shva keladi. Xaritada Him-V deb belgilangan Shimoliy G'arbiy Yutland tilidagi maydon [ikj], [ykj] va [uk] o'rniga ega va O'rta G'arbiy Yutland tilida u / u: / ga o'xshash [ukw] va uchta holatda ham, agar u hecaning koda tarkibida bo'lmasa, schva kiritiladi. Sohil bo'ylab qolgan Shimoliy G'arbiy Yutlandikada schva ham bor, lekin to'xtash o'rniga fritativ, shuning uchun [iɕ], [yɕ] va [uɕ] tovushlari bor. Qutlug lahjalarining qolgan qismlarida unlilarning sifati umuman bir xil, xaritada Shimoliy G'arbiy Yutland tilida (Xan-V va Xan-Ø) siljish va Djur lahjasida faqat atrofsiz old unlilar.

Stod

Avval aytib o'tganimizdek, klusilspring ning muqobilidir yaxshi bu faqat baland unlilar bilan sodir bo'ladi. Boshqa materik Skandinaviya tillarida va Janubiy Yutland tilida dastlab bir yoki ikkita bo'g'in bo'lgan so'zlarni ajratib turadigan ikki xil tonema mavjud. 1-ohang aksar lahjalarda oddiy ko'tarilgandan keyin tushayotgan ohang, 2 ohang esa ancha murakkab, masalan. hus "uy" [Zhus] = Daniya standarti [ˈHuːˀs] ~ yollash "uylar" [Soatlar] = Daniya standarti [ˈHuːsa]. Standart Daniya va Yutland tilida 1-ohang segmentatsiz glottalizatsiya bilan almashtiriladi va 2-ohang butunlay yo'qoladi. Glotlitizatsiya faqat unli yoki sonorantlarda va faqat bitta yoki ikki bo'g'inli so'zlarda bo'lishi mumkin va transkripsiyada ['] shaklida amalga oshiriladi. Shu bilan birga, ikki bo'g'inli so'zlarda ikkinchi bo'g'in hosil qiluvchi morfema bo'lishi kerak, chunki 1-ohangdagi tarixiy muhit bir bo'g'inli so'zlardan iborat bo'lgan va 2-ohang faqat ikki bo'g'inli so'zlarda sodir bo'lgan. Sababli apokop va morfologiya, ham ohanglar, ham yaxshi endi bir va ikki bo'g'inli so'zlarda topish mumkin. Bir nechta bo'lishi mumkin yaxshi so'zlar uchun segmentlar, agar so'z birikma bo'lsa, uni fonetik jihatdan tonemalaridan ajratib turadi Shved, Norvegiya va Janubiy Yutland, bu butun so'z davomida faqat bir marta sodir bo'lishi mumkin. Biroq, standart daniyaliklardan farqli o'laroq yaxshi, yutlandiyalik yaxshi odatda sonorant + jarangsiz undosh bilan monosyllabic so'zlarda uchramaydi. Faqat Djurlar lahjasi va Orxus shahar lahjasi yaxshi ushbu muhitda. Avval aytib o'tganimizdek, shimoliy-g'arbiy Yutlandiyada a yaxshi qisqa baland unli tovushlardan keyin va o'rniga ega klusilspring. The yaxshi hali ham tegishli muhitda sonorantlarda va o'rta va past unlilarda mavjud. G'arbiy Yutland tilida ham yaxshi unli tovushda dastlab ikki bo'g'inli so'zlarda geminatsiz ovozsiz undosh bilan, masalan, {tt}, {kk} yoki {pp}, masalan. katte "mushuklar" [ˈKʰaˀt] = Daniya standarti [ˈKʰæd̥ə]; ikke "emas" [ˈEˀ (t)] = Daniya standarti [ˈEɡ̊ə].

Boshqa fonologik xususiyatlar

• Yutlandik shuningdek apokopga kuchli moyillikni namoyish etadi, ya'ni e [ə] tez-tez stresssiz hecalarda uchraydi, bu asl nusxaning zaiflashuvidir Shimoliy german -i, -a yoki -u, bu shunchaki unli uzunligiga yoki mavjudligiga asoslanib ko'plab so'zlarni ajratib ko'rsatishga olib keladi yaxshi. Ko'pgina bo'g'inlar tushiriladi va ba'zi hollarda oxirgi segmentlar, ko'pincha {r} masalan. xamirturush "otish" [ˈKʰasd̥] = Daniya standarti [ˈKʰæsd̥ə] (Shved [ˈKʰasta]).
• Yutlandik, shuningdek, birinchi shaxs nominativ olmoshida diftong etishmasligi bilan mashhur: jeg. U Yutlandning aksariyat qismida [ɑ], ammo Janubiy Yutland va Shimoliy G'arbiy Yutland tillarida [æ] deb talaffuz qilinadi. Farq Proto-Norse-ning turli xil shakllariga, ya'ni ek va eka, ikkalasi ham Runik yozuvlarida topilgan. Oxirgi shakl muntazam ravishda buzilib turadi e ga ja oldin a quyidagi hecada. Qisqa shakl, buzilmasdan, shuningdek, topilgan Norvegiya, Faro va Islandcha.
• Shimoliy Yutland tilida v a labiovelar taxminiy oldin orqa unlilar (avvalgi shimoliy lahjalarda ham oldingi unlilar ), holbuki u Labiodental taxminiy Standard Danish tilida, masalan. vaske "yuvish" [Edi] = Daniya standarti [Ɡ̊sɡ̊ə]. Xuddi shu shevalarda ovozsiz variantlar mavjud v va j dastlabki kombinatsiyalarda hj va hv, masalan. xvem 'JSSV' [ˈʍɛmˀ] = Daniya standarti [ˈƲɛmˀ], hjerte "yurak" [ˈÇaɐ̯d̥, ˈçɑːd̥] = Daniya standarti [ˈJaɐ̯d̥ə].
• Yutlandiyaning aksariyat qismida, nd bo'ladi [ɲ], masalan. finde "topish" [ˈFeɲ] = Daniya standarti [ˈFenə].

Grammatika

Daniya lahjalarida bir, ikki va uchta grammatik jinslarning tarqalishi. Zelandiyada yaqinda uchdan ikki jinsga o'tish sodir bo'ldi. Qizil chiziqning g'arbida aniq artel ingliz yoki nemis tillaridagi kabi so'zdan oldin boradi; chiziqning sharqida u qo'shimchaning shaklini oladi.

Skandinaviya tillarining o'ziga xos belgilaridan biri postklitik aniq belgidir. Masalan: en mand 'erkak', mand-en 'erkak'. Standart Danish tilida ushbu postklitik marker faqat sifatdosh mavjud bo'lmaganda ishlatiladi, ammo sifat mavjud bo'lsa, uning o'rniga aniq artikl ishlatiladi: den store mand "katta odam". Bundan tashqari, standart Daniya neytralni ajratib turadigan ikkita gender tizimiga ega (intetkøn, -et) va "boshqa" (fælleskøn, -en) jinslar. Yutlandiyada esa juda oz sonli lahjalar ushbu ikki jihatdan standartga mos keladi. Bir, ikki va uch jinsli dialektlar, shuningdek postklitik aniq belgi umuman yo'q dialektlar mavjud.

Jins

Dastlab skandinaviya tillari, zamonaviy nemis va island tillari singari, uchta jinsga ega edi. Erkak, ayol va neytral bo'lgan bu uchta jins hali ham ko'plab shevalarda, xususan, norvegiyaliklarning aksariyat shevalarida mavjud. Shu bilan birga, materik Skandinaviya tillarining barcha standart versiyalarida faqat ikkita jins mavjud (norvegiyada uchta jins mavjud, ammo Bokmalda - yozma ikkita me'yordan biri - ayol ismlari erkaklar ismlari singari kiritilishi mumkin, bu faqat ikkitasini ishlatishga imkon beradi jinslar). Erkak va ayol bir-biriga tushib, erkaklar maqolasini (yoki ayolning ichida) oldi Daniya ) va neytral alohida qoldi. Yutlandning shimoliy qismida va sharqida uchta jins saqlanib qolmoqda, bu ularni uchala jinsni ham saqlaydigan norvegiya va shved lahjalari bilan dialekt aloqasi orqali tushuntirilishi mumkin. G'arbdagi barcha jinslar farqining yo'qolishi, faqat Yutland tiliga xosdir. E'tibor bering, G'arbiy Yutlandiyada hali ikkitasi bor ism sinflari, n- va t- standart Daniya kabi so'zlar, ular shunchaki jins emas. t- G'arbiy Yutland tilidagi so'zlar cheklangan ommaviy ismlar.

Maqola

Yutland lahjalarida aniq belgi ham izchil emas. Faqat bitta jins mavjud bo'lgan g'arbda, shuningdek, barcha janubiy yutland va janubiy yutland tillarida aniq belgi otdan oldin kelgan erkin morfemadir. Shu bilan birga, sifat so'zi otdan oldin kelganda standart Daniya tilida uchraydigan erkin morfema bilan bir xil emas. U fonetik jihatdan [æ] shaklida amalga oshiriladi.

Yutlandiyada predikativ sifatlar bilan bir qatorda noma'lum ot iboralaridagi sifatlar ham neytral shaklda gender muvofiqligiga ega bo'lgan kichik joylar mavjud. Janubiy Shlezvig shevasida, sharqiy Djurs shevasida va Samsø orolida sifatlar a -t qaysi naqshlarni standart daniyalik bilan tugatish: masalan, et grønt glas va glasset er grønt. [æt gʁœːnt glas; glas.ət æ gʁœːnt] 'yashil stakan; stakan yashil rangda 'Vends (Shimoliy Yutland tilida) noma'lum so'z birikmalaridagi sifatlarga mos kelmaydi, ammo -t hali predikativ sifatlarda mavjud. Misollarning o'zgaruvchanligi, shuningdek, jinslar soni, postklitik va enklitik maqola va apokop o'rtasidagi farqlarni aks ettiradi. [æ gʁœn 'glas; glast æ gʁœnt] (xuddi shu nashrida) Yutlandiyaning qolgan qismida apokop natijasida -t butunlay yo'qoladi: [æt (æn) gʁœn 'glas; glas.ə (t) (æ glas) æ gʁœn '] (bir xil nashrida).^[1]

Semantik

G'arbiy Yutland shevalarida [æ] alohida erkin morfemaning aniq belgisining mavjudligi standart Daniya dem bilan kontrastli semantik ma'no farqini keltirib chiqardi. Sanoqli otlardan farqli o'laroq, ommaviy ismlar sifatida tahlil qilinishi mumkin bo'lgan otlar sifatdan oldin [æ] artiklini olishi mumkin. Agar ism, hisoblash ismi ma'nosini anglatsa, u standart Daniya ko'plik maqolasidan foydalanadi dem. Bunga misol bo'lishi mumkin dem små kartofler ga qarshi å små kartofler "kichik kartoshka". Dem små kartofler to'plamdagi mayda kartoshkani, ya'ni stol ustidagi o'sha 5 ta mayda kartoshkani nazarda tutadi. Å små kartofler o'rniga umumiy ismga ishora qiladi, umuman olganda kichik bo'lgan kartoshkani anglatadi. Xuddi ingliz tilida "sariq kartoshka" deyishga o'xshaydi. Bu umuman qizil kartoshkadan farqli o'laroq, umuman sariq kartoshkani, ommaviy ismni yoki stolda o'tirgan sariq kartoshkani anglatishi mumkin.

Bundan tashqari, foydalanish tendentsiyasi mavjud xans yoki Xendes "to'g'ri" o'rniga gunoh gapning predmetiga murojaat qilganda. Demak, egalik olmoshi gapning predmetiga yoki uchinchi shaxsga ishora qiladimi, degan farq yo'q, ammo shunga o'xshash so'zni ishlatish egen / t "o'z" xuddi shu narsani parafrastik ravishda bajarishi mumkin.

Sotsiolingvistika

Bugungi kunda qishloq tumanlariga bog'lab qo'yilgan eski lahjalar Standard Danish asosida yangi mintaqaviy standartlarga bo'ysunmoqda. Ushbu jarayonga bir nechta omillar ta'sir ko'rsatdi. Lahjalarni, ayniqsa shimoliy, g'arbiy va janubiy mintaqalarda, Yutlandiyadan tashqarida kelib chiqqan odamlar uchun tushunish qiyin.^{[iqtibos kerak ]}

Lahjalar ham milliy miqyosda (aholisi.) Unchalik katta obro'ga ega emas Zelandiya Yutlanderlar nafaqat nutqda, balki fikrda ham sustroq) va mintaqaviy (dialekt qishloq hayoti bilan bog'liq) ekanligiga ishonishni yaxshi ko'radilar.

Daniya madaniyati, ommaviy axborot vositalari va ishbilarmonlik hayoti Kopengagen atrofida bo'lib, Yutlend so'nggi o'n yilliklarda sezilarli iqtisodiy o'sishga erishdi. 20-asrda dialektlar odatda ommaviy axborot vositalari, davlat muassasalari va maktablar tomonidan bostirilgan. So'nggi o'n yilliklarda lahjalarga nisbatan erkinroq munosabat paydo bo'ldi, ammo gaplashuvchilar soni kamayganligi sababli va qolgan deyarli barcha shevada so'zlashuvchilar standart Danishning mintaqaviy shaklini ham o'zlashtirmoqdalar, hali ham lahjalar e'tibordan chetda qolmoqda.

Xususiyatlari

Yangi Yutlandcha "regiolektlar "Kopengagen xilma-xilligidan, avvalo, o'ziga xos talaffuz bilan farq qiladi:

1. stresssiz apokopiyaning yuqori tendentsiyasi [ə] (yuqorida keltirilgan).
2. stressli hece oxiriga qarab balandroq balandlik.
3. ning biroz boshqacha taqsimlanishi yaxshi: vej "yo'l" [ˈƲaɪ̯] = Daniya standarti [ˈƲaɪ̯ˀ]; bolg'a "bolg'a" [ˈHɑmˀɐ] = Daniya standarti [ˈHɑmɐ].
4. oxiri - va (aniq artikl yoki passiv kesim ) talaffuz qilinadi [- (ə) d̥] o'rniga [-ð̩], masalan. hentet "olib kelingan" [Hˈndɛed̥] = Daniya standarti [ˈHɛnd̥ð̩]; meget 'juda ham' [ˈMaːɪ̯d̥] = Daniya standarti [ˈMaːð̩, ˈmɑːð̩]
5. postvokalik d talaffuz qilinadi [ɪ̯] yoki oldin men, [d̥] regiolektning ayrim navlarida: bade 'Vanna' [ˈB̥æːɪ̯] = Daniya standarti B̥æːð̩], qadimiy "hali" [ˈSd̥æːd̥i] = Daniya standarti []Sd̥æːði]. Ushbu talaffuzlarni yosh ma'ruzachilar yoqtirmaydi.
6. yoki talaffuz qilinadi [ɒː] Standard Danish mavjud bo'lgan so'zlar bilan [oɐ̯] (yopiq hecalarda): yirtilgan "tikan" [ˈTˢɒːˀn] = Daniya standarti [ˈTˢoɐ̯ˀn]. Boshqa tomondan, bir kishi ham eshitadi giper tuzatuvchi kabi talaffuzlar tarn "minora" [ˈTˢoɐ̯ˀn] = Daniya standarti [ˈTˢɒːˀn].
7. The kuchli fe'llar bor - az ichida O'tgan sifatdosh nafaqat ichida sifatdosh Standard Danish-da bo'lgani kabi, shuningdek, birikmada ham foydalaning mukammal: han har funden Standard Danish uchun han har fundet den. Bunday shakllar Yutland regiolektlarining past registriga tegishli.
8. ning tez-tez ishlatilishi Xans, Xendes o'rniga "uning, uning" refleksiv olmosh gunoh gapning predmetiga murojaat qilish uchun: han kyssede hans kone Standard Danish uchun "u xotinini o'pdi" han kyssede sin kone (boshqa jumla u birovning xotinini o'pgan degan ma'noni anglatadi).
9. orasidagi farqning etishmasligi o'tish davri va o'zgarmas kabi ba'zi bir bog'liq fe'llarning shakllari bog'lash ~ lggge "yolg'on, yot": han lagde i sengen Daniya Standard uchun "u karavotda yotdi" han lå i sengen (sharqiy ma'ruzachilar fe'llarning hozirgi zamonini ham, infinitivini ham ajratmaydi).
10. kabi mintaqaviy lug'at qoldiqlari trl [ˈTˢʁɑls] "bezovta qiluvchi" (Standard Danish uchun) tirnash xususiyati [i (ɐ̯) ˈtˢeɐ̯ˀnə]), og [ˈɅ] 'too' (Standard Danish uchun) også [ˈɅsa]), ikke og [eˈɡ̊ʌ] yoki yuqori uslubda, ikke også [eˈɡ̊ʌsa] "shunday emas" (Standard Danish uchun) ikke, ikke sandt [ˈEɡ̊ (ə), eɡ̊ˈsænˀd̥]).

Shuningdek qarang

• Daniya shevalari
• Janubiy Yutland
• Sten Shtensen Blicher (Yutland tilida yozilgan)

Adabiyotlar

• Jysk Ordbog, tomonidan Butrus Skautrup Yutland Dialektini Tadqiqot Markazi da Arxus universiteti
• Daniya dialektining audio namunalari (daniyalik tilda)